بعد از چندین سال انتظار؛ آیا اتصال میر به شتاب محقق می‌شود؟

تقریبا از سال ۱۳۹۶ تاکنون، بحث اتصال شبکه‌های پرداخت شتاب ایران و میر روسیه به عنوان یکی از راهکارهای کلیدی برای کاهش وابستگی به ارزهای خارجی، به ویژه دلار و همچنین تسهیل روابط تجاری و مالی مطرح بوده است. در همان سال اعلام شد که شهروندان ايرانی و روسی از ۱۰ روز ديگر می‌توانند از کارت‌های عضو شبکه شتاب، در هر دو کشور استفاده کنند؛ اکنون از آن ۱۰ روز نزدیک به هفت سال می‌گذرد. بعد از گذشت این همه سال در تاریخ ۲۱ آبان‌ماه، ۱۴۰۳ محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی خبر عملیاتی شدن این طرح را اعلام کرد. با این حال، پرسشی که هنوز باقی است عملیاتی شدن کامل این اتصال و امکان استفاده فوری از خدمات پرداخت در دو کشور است؛ چرا که برخی از فازهای این پروژه همچنان در دست تکمیل هستند.

وعده‌های اولیه و چالش‌های اجرایی در سال‌های نخست

اعلام اولیه این پروژه در سال ۱۳۹۶ از سوی مسعود کرباسیان، وزیر وقت اقتصاد ایران، پس از چهاردهمین نشست مشترک اقتصادی ایران و روسیه مطرح شد؛ جایی که او در نشستی با وزیر انرژی روسیه از امکان استفاده شهروندان ایرانی و روسی از کارت‌های بانکی شتاب در هر دو کشور طی ۱۰ روز آینده خبر داد.

بعد از انتشار این خبر در همان سال، داود محمدبیگی، مدیر وقت اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، از آغاز مذاکرات حقوقی ایران و روسیه برای اتصال کارت‌های بانکی خبر داد و اعلام کرد که روند تست‌های فنی در این حوزه جریان دارد. با این حال، او اشاره کرد که برخی مباحث حقوقی و قراردادی موجب کندی روند اجرایی پروژه شده است. بر این اساس، تا زمانی که قراردادهای مورد نیاز میان بانک‌های مرکزی دو کشور نهایی نشود، امکان عملیاتی شدن این اتصال با چالش‌هایی همراه است.

حتی در آن زمان، پیش‌بینی شده بود که سامانه میر روسیه تا دسامبر همان سال به‌طور رسمی عملیاتی شود، اما به دلیل موانع حقوقی، این هدف تحقق نیافت و فرآیند اجرایی این طرح به تأخیر افتاد.

توافقات تازه و گام‌های جدید در راستای دلارزدایی

در سال ۱۴۰۱، معاون وقت بین‌الملل بانک مرکزی از پیشرفت‌هایی در این پروژه خبر داد. او اعلام کرد که با امضای توافق‌نامه‌ای بین بانک‌های مرکزی ایران و روسیه، امکان اتصال پیام‌رسان‌های بانکی ایران به ۱۰۶ بانک غیرروسی در ۱۳ کشور فراهم شده است. او همچنین یکی از دستاوردهای این توافق را بی‌نیاز شدن ایران از سیستم سوئیفت در تبادلات مالی با روسیه عنوان کرد. طبق این توافق، شبکه پیام‌رسان ملی بانکی دو کشور به یکدیگر متصل شد و بانک‌های ایرانی و روسی بدون نیاز به سوئیفت، قادر به تبادل پیام‌های بانکی، همچون باز کردن LC، حواله یا ضمانت‌نامه شدند.

معاون بین‌الملل بانک مرکزی در آن زمان خاطرنشان کرد که حدود ۷۰۰ بانک روسی و همچنین ۱۰۶ بانک غیرروسی از ۱۳ کشور دیگر نیز به این سامانه پیام‌رسان متصل شده‌اند و می‌توانند تبادلات مالی با بانک‌های ایران داشته باشند.

ورود به فاز عملیاتی و اولین دستاوردهای پروژه

اکنون، در سال ۱۴۰۳، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، از اتصال شبکه‌های پرداخت کارتی شتاب ایران و میر روسیه خبر داد و اعلام کرد که با اجرایی شدن این پروژه، امکان برداشت روبل برای کاربران ایرانی از دستگاه‌های خودپرداز روسیه در فاز اول فراهم خواهد شد.

با این اقدام، کاربران ایرانی قادر خواهند بود که در سفرهای خود به روسیه بدون نیاز به دلار یا یورو از کارت‌های شتاب خود برای برداشت روبل استفاده کنند. این موضوع، ضمن کاهش هزینه‌های تبدیل ارز برای مسافران، به آن‌ها امکان می‌دهد که به‌راحتی از ارز محلی استفاده کنند و مشکلات مربوط به تبدیل ارز و استفاده از نقدینگی در سفرهای خود را به حداقل برسانند.

تکمیل فازهای بعدی و توسعه دسترسی کاربران ایرانی

در ادامه این پروژه، به گفته نوش‌آفرین مومن واقفی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی اعلام کرد که تعدادی از بانک‌های ایرانی به‌طور کامل به شبکه میر متصل شده‌اند و آماده ارائه خدمات به کاربران خود هستند. علاوه بر این، دستگاه‌های خودپرداز روسیه که از فناوری NFC پشتیبانی می‌کنند، به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که کارت‌های شتاب ایرانی را بپذیرند. این ویژگی به تسهیل و سرعت‌بخشی تراکنش‌های مالی برای کاربران ایرانی در روسیه کمک کرده و تراکنش‌های بدون تماس را نیز امکان‌پذیر کرده است.

همچنین، به تدریج خدمات بیشتری از شبکه میر برای کاربران ایرانی، همچون پرداخت در فروشگاه‌ها و استفاده از سایر امکانات مالی میر، فراهم خواهد شد و اتصال این شبکه‌ها از صرف برداشت پول فراتر خواهد رفت.

دستاوردها و تاثیرات منطقه‌ای پروژه

محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در مراسم رونمایی از این طرح اعلام کرد که اتصال شبکه‌های پرداخت ملی ایران و روسیه نماد توانمندی بومی دو کشور در مقابله با تحریم‌ها است. او این پروژه را به‌عنوان گامی مهم در مسیر دلارزدایی معرفی کرد و بیان داشت که با اتصال این شبکه‌های پرداخت، امکان گسترش تعاملات اقتصادی دو کشور بدون نیاز به دلار فراهم شده است.

به گفته فرزین، این پروژه به‌عنوان الگویی برای همکاری‌های مالی مستقل و دلارزدایی می‌تواند مورد توجه سایر کشورها قرار گیرد. دستاوردهای این طرح از کاهش وابستگی به سیستم‌های پرداخت جهانی گرفته تا ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تعاملات مالی محلی، نویدبخش تحکیم روابط اقتصادی و تجاری ایران و روسیه و حتی تقویت پیوندهای اقتصادی در منطقه است.

پرسشی که همچنان باقی‌ست

با وجود اجرایی شدن این طرح، این پرسش برای کاربران همچنان مطرح است که آیا تمامی فازهای پروژه به‌طور کامل به بهره‌برداری رسیده و امکان استفاده از خدمات کامل پرداخت در دو کشور ایران و روسیه انجام شده است یا خیر. به‌نظر می‌رسد که تا تکمیل تمامی فازهای این پروژه و دسترسی به خدمات مالی گسترده‌تر، همچنان نیاز به پیگیری مراحل اجرایی و نهایی‌سازی آن باشد و باید منتظر باشیم و ببینیم انتظار کاربران از این سرویس محقق خواهد شد یا خیر.