بی‌تا پلتفرمی برای سرمایه‌گذاری در بازار هنر است که با تلفیق فناوری و هنر سعی در شناخت بیشتر مردم از اقتصاد هنر دارد.
ایده راه‌اندازی پلتفرم «بی‌تا» اردیبهشت ۱۴۰۰ متولد شد. بی‌تا پلتفرمی برای سرمایه‌گذاری روی آثار هنری است. سهامداران این پلتفرم از کهنه‌کاران حوزه هنر هستند و به دنبال ایجاد تحولی در این بازار بودند تا اقتصاد هنر را وارد مرحله نوینی کنند.
اوایل سال ۱۴۰۰، در بحبوحه بازار داغ NFTها و فناوری نوظهور بلاکچین، شرکت ققنوس (یکی از سهامداران شرکت بی‌تا) بر آن شد تا فناوری و هنر را ترکیب کرده و روی بستر بلاکچین پلتفرمی برای ارائه خدمات سرمایه‌گذاری در حوزه هنر فراهم کند. بدین ترتیب بی‌تا به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
خریدوفروش آثار هنری در خارج از ایران بازاری جذاب به شمار می‌رود و ارزش آثار هنریِ باکیفیت همواره روبه‌رشد است. در داخل کشور نیز هر ساله نمایشگاه‌ها و حراج‌های آنلاین و غیر آنلاین برگزار شده که خریدوفروش آثار را در پی دارد. در بی‌تا سعی شده پلی میان حوزه هنری و بازار سرمایه زده شود.
بخش‌های مختلف بی‌تا
پلتفرم بی‌تا چند بخش مختلف دارد که اصلی‌ترین آن، سرمایه‌گذاری خرد روی آثار هنری است. آثار هنری در بی‌تا به توکن‌های ۱۰۰ هزارتومانی تبدیل می‌شوند؛ ساختاری شبیه سهام در بازار بورس که در واقع یک اثر هنری سهم‌بندی می‌شود.
در بی‌تا به کاربر اجازه داده می‌شود به‌جای پرداخت ۱۰۰ میلیون تومان و خرید کل یک اثر هنری، بخشی از آن را باتوجه‌به بودجه خود خریداری کرده و مال خود کند. به‌عبارت‌دیگر شخص در رشد قیمت یک اثر هنری شریک می‌شود.
در این پلتفرم خدمات دیگری نیز ارائه می‌شود که یکی از آن‌ها صدور شناسنامه برای آثار هنری است. با استفاده از تکنولوژی بلاکچین، برای آثار هنری در قالب توکن‌های غیرمثلی یا NFT، شناسنامه دیجیتالِ احرازِ اصالت‌شده صادر می‌شود.
پیمان رحیمی، مدیرعامل بی‌تا در خصوص نحوه احراز اصالت یک اثر هنری در این پلتفرم بیان کرد: «آثار هنری ابتدا کارشناسی می‌شوند. احرازکننده معتبر، اثر را بررسی میکند و سپس شناسنامه با امضای دیجیتال احرازکننده برای اثر هنری صادر می‌شود. این شناسنامه روی شبکه بلاکچین ققنوس ضرب می‌شود که خدشه‌ناپذیر است و از بین نمی‌رود».
در حال حاضر در بی‌تا برای بیش از ۵۰۰ اثر هنری شناسنامه دیجیتال صادر شده و بیش از ۶۰۰ اثر نیز در فرایند صدور شناسنامه قرار دارند. تاکنون آثار هنری بیش از ۵۰ هنرمند در حوزه‌های نقاشی، نقاشی‌خط، خوشنویسی و مجسمه‌سازی در بی‌تا توکن‌سازی شده است. بیش از پنج هزار کاربر نیز در این پلتفرم فعالیت می‌کنند.
بازار ثانویه؛ محلی برای دادوستد هنری
بازار ثانویه بازار عرضه و تقاضاست. یک اثر هنری پس از تبدیل به توکن و فروش کلی آن‌ها به کاربران، وارد بازار ثانویه می‌شود. برای مثال اگر کاربری نتوانسته باشد در زمان عرضه عمومی، توکن یک اثر هنری را خریداری کند، می‌تواند در بازار ثانویه توکن‌های موردنظر خود را از کاربران دیگر بخرد. خریدوفروش در بازار ثانویه تا پیش از فروش اصل اثر و تسویه‌حساب نهایی آن ادامه دارد.
رحیمی، مدیرعامل بی‌تا با اشاره به اینکه قیمت‌گذاری در بازار ثانویه دست کاربران است، افزود: «روند مشخصی برای توکن‌سازی آثار هنری داریم. سعی شده با فرایندسازی و ایجاد شفافیت مانع از خریدوفروش آثار با هر قیمتی میان کاربران شویم».
نحوه قیمت‌گذاری اثر در بی‌تا
قیمت‌گذاری اولیه روی یک اثر هنری به دست کارشناسان بی‌تا صورت می‌گیرد که علاوه بر احراز اصالت اثر، قیمت‌گذاری آن را نیز انجام می‌دهند. این کارشناسان در بازار هنر شناخته‌شده هستند و از صلاحیت فنی احراز اصالت و قیمت‌گذاری آثار، برخوردار هستند. روند قیمت‌گذاری‌ها به‌صورت شفاف، با مهر و امضای احرازکننده روی سایت بی‌تا قرار می‌گیرد.
به گفته مدیرعامل بی‌تا، سعی می‌شود آثاری را توکن‌سازی کنند که قیمت‌گذاری منصفانه‌ای دارد و به‌مرورزمان رشد می‌کنند تا روند سرمایه‌گذاری به هر صورتی به نفع کاربر باشد.
در بی‌تا اثر هنری پس از تبدیل به توکن و قیمت‌گذاری، برای فروش در سایت بارگذاری می‌شود. آثار هنری در بی‌تا در سه دسته جای می‌گیرند که شامل سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می‌شود و بازه زمانی آن به‌صورت کاملاً شفاف به کاربران اطلاع داده می‌شود.
برای مثال، آثار کوتاه‌مدت در حداکثر سه ماه به فروش می‌رسند؛ بنابراین کاربر می‌داند که سرمایه‌گذاری‌اش تا سه ماه دیگر به نتیجه می‌رسد. شعار بی‌تا این است که اصل سرمایه در بازار هنر حفظ می‌شود. اگر فرد، توکنی به قیمت ۱۰۰ هزار تومان بخرد، همواره می‌تواند آن را به قیمت ۱۰۰ هزار تومان بفروشد؛ بنابراین ارزش پول فرد به ریال حفظ می‌شود.
توسعه بازار هنر با بی‌تا
پیمان رحیمی با بیان اینکه بی‌تا نقش گالری‌داری ایفا نمی‌کند، عنوان کرد: «بی‌تا یک ابزار برای استفاده از بازار هنر و سرمایه است. هدف ما توسعه بازار هنر است و به بازار هنر خدمات متنوعی ازجمله امکان برگزاری حراج آنلاین ارائه می‌دهیم».
بی‌تا برای اولین‌بار در تیرماه ۱۴۰۲ اثر «راه شیری» از محمود زنده‌رودی را در حراج تهران و با قیمت پایه یک میلیارد تومان شرکت داد. در آن زمان، بیش از ۷۰ کاربر بی‌تا صاحب توکن این اثر هنری بودند که در نهایت با قیمت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به فروش رفت.
به گفته مدیرعامل بی‌تا، بیش از ۷۰ درصد از پنج هزار کاربر آن‌ها با سرمایه‌گذاری هنری آشنایی نداشتند؛ ولی اکنون به این بازار علاقه‌مند شدند. بی‌تا پلتفرمی است که امکان استفاده از آن برای همه فراهم شده است. هنرمندان نیز می‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند و برای آثار خود شناسنامه دیجیتال صادر کنند.
یک اثر هنری چگونه وارد بی‌تا می‌شود؟
اثر هنری برای شناسنامه‌دار شدن یا توکن‌سازی وارد بی‌تا می‌شود که دو فرایند مجزا هستند. هنرمند برای ایجاد شناسنامه برای اثر، ابتدا درخواست خود را ثبت میکند. در مرحله بعدی احرازکننده با هنرمند تماس گرفته و هماهنگی‌های لازم برای تحویل اصل اثر و شروع فرایند کارشناسی را انجام می‌دهد. در نهایت نیز برای آن اثر شناسنامه صادر شده و اثر به مالک بازگردانده می‌شود.
توکن‌سازی و فروش اثر هنری فرایند خاصی را در بی‌تا طی میکند. شورای هنری بی‌تا آثار هنری را پیش از توکن‌سازی، بررسی و آنالیز میکند. همچنین کلیه توکن‌های آثار هنری دارای یک سپیدنامه معتبر بوده که تمامی اطلاعات موردنیاز در آن آورده می‌شود و بی‌تا به‌عنوان ناشر توکن‌ها بر بستر شبکه ققنوس، متعهد به رعایت قوانین این سپیدنامه است. رحیمی دراین‌خصوص توضیح داد: «در بی‌تا آثاری را توکن‌سازی می‌کنیم و به فروش می‌رسانیم که پتانسیل رشد داشته باشند، شناخته‌شده باشند و قابلیت فروش داشته باشند. در واقع آثاری را انتخاب می‌کنیم که بدانیم رشد خوب دارند».
یک اثر هنری در بی‌تا با پیشنهادی بالاتری از قیمت پایه به فروش رفت، اما پس از کسر کارمزد حراجی، مبلغ باقی‌مانده کمتر از مبلغ پایه بود؛ بنابراین سهم صاحبان توکن کمتر از سرمایه اولیه آن‌ها می‌شد. بی‌تا به شعار خود که «حفظ اصل سرمایه در بازار هنر» است پایبند ماند و علاوه بر سرمایه اولیه کاربران، یک هدیه وفاداری نیز به آن‌ها تقدیم کرد.
چنین اطلاعاتی به‌صورت شفاف روی پلتفرم بی‌تا منتشر می‌شود و به اطلاع کاربران می‌رسد. وقتی کاربر یک توکن خریداری میکند، بخشی از اثر را صاحب می‌شود. بی‌تا به‌عنوان امانت‌دار، اثر را از صاحب اثر تحویل می‌گیرد و تا پایان فرایند توکن‌سازی و فروش اصل اثر، نگهداری میکند. اگر شخصی بتواند ۱۰۰ درصد توکن‌های یک اثر را از بازار، پیش از فروش اصل اثر جمع‌آوری کند، طبق قوانین سپیدنامه توکن‌ها، اثر متعلق به آن شخص خواهد بود.
مفهوم متفاوت NFT در بی‌تا
وقتی صحبت از توکن‌سازی آثار هنری می‌شود بسیاری فکر می‌کنند که منظور NFT است. اما در بی‌تا تنها شناسنامه اثر در قالب NFT صادر می‌شود و کار اصلی این پلتفرم، توکن‌سازی و خردکردن ارزش ریالی آثار هنری است. بدین ترتیب کاربر با خرید حتی یک توکن وارد یک بازار سرمایه‌گذاری جدید می‌شود.
NFT در مفهوم بین‌المللی روی هنرهای دیجیتال مانور می‌دهد؛ درحالی‌که بی‌تا متمرکز بر آثار هنری فیزیکی است. رحیمی با اشاره به اینکه رقابت با پلتفرم‌های NFT خارجی توجیه اقتصادی نداشت، بیان کرد: «پلتفرم‌های خارجی نه‌تنها بودجه‌های بالا، بلکه دسترسی به بازار جهانی دارند. تمرکز بی‌تا روی هنر فیزیکی است و پشتوانه اثر، اصل اثر است.»
در بی‌تا اصل فیزیکی اثر هنری خریدوفروش می‌شود. نمونه مشابه خارجی بی‌تا «MasterWorks» نام دارد که در نیویورک مستقر است و از سال ۲۰۱۶ شروع به کار کرده است. مستر ورکس مبتنی بر بلاکچین نیست؛ ولی آثار هنری فیزیکی را سهم‌بندی میکند و به فروش می‌رساند.
رکورددارهای بی‌تا
گران‌ترین اثر توکن‌سازی‌شده در بی‌تا اثری متعلق به صادق تبریزی است که در حراج تهران دی‌ماه ۱۴۰۲، به قیمت یک میلیارد و هفتصد میلیون تومان به فروش رفت. گران‌ترین اثر هنری شناسنامه‌دار در بی‌تا حدود پنج میلیارد تومان ارزش دارد. بیشترین سود را یک اثر هنری متعلق به محمود زنده‌رودی داشته که اوایل سال ۱۴۰۲ توکن‌سازی شد و قیمت آن در سه ماه ۳۰ درصد رشد کرد.
اولین اثر هنری که در بی‌تا شناسنامه‌دار شد متعلق به نصرالله افجه‌ای است که در دی‌ماه ۱۴۰۰ انجام شد. البته اولین اثر هنری که در شبکه بلاکچین ققنوس NFT شد، یک دیوان حافظ ۶۰۰ ساله بود که با همکاری کتابخانه ملی صورت گرفت.
چالش‌های بی‌تا در سه حوزه هنر، فناوری و سرمایه
مدیرعامل بی‌تا در خصوص چالش‌های این پلتفرم گفت: «بی‌تا یک بازار مالی ناشناخته را به جامعه معرفی کرده که ترکیبی از بازار مالی، فناوری و هنر است و هر یک از این حوزه‌ها چالش‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. معرفی یک بازار مالی جدید به مردم چالش‌برانگیز است؛ چراکه باید ثابت کرد راهی ایمن برای سرمایه‌گذاری است. این در حالی است که بسیاری از افراد جامعه با بازار هنر آشنا نیستند و نمی‌دانند که سرمایه‌گذاری در این حوزه نیز ممکن است».
البته چالش‌های بی‌تا تنها به حوزه هنر و سرمایه خلاصه نمی‌شود و پیچیدگی‌های تکنولوژی نیز دردسرهایی برای این پلتفرم داشته است. برای مثال در نسخه اول بی‌تا فناوری بلاکچین بسیار پررنگ بود و روند ثبت‌نام پیچیده، ایجاد کیف پول بلاک‌چینی و… برای کاربران دست‌وپاگیر بود. کادر فنی بی‌تا برای حل این مشکل، روند ثبت‌نام را تا جای ممکن ساده‌سازی کرده و اکنون فرد تنها با چند کلیک ساده، یک OTP می‌گیرد و ثبت‌نام میکند؛ این در حالی است که در پشت‌صحنه، تمام مراحل ایجاد و فعال‌سازی حساب بلاکچین برای فرد انجام می‌شود.
برنامه‌های بی‌تا برای توسعه بیشتر
رکن اصلی تجارت بی‌تا توکن‌سازی آثار هنری است که از ابتدای سال ۱۴۰۲ شروع شد و تاکنون ۲۹ اثر توکن‌سازی و عرضه شده است. رحیمی در خصوص برنامه‌های آتی بی‌تا عنوان کرد: «برنامه اصلی ما در سال ۱۴۰۳ معرفی گسترده بی‌تا به مردم است که این امر به معنای توکن‌سازی آثار هنری بیشتر است».
آگاه‌سازی گسترده، فرهنگ‌سازی و آوردن اقتصاد هنر به سطح جامعه سه مأموریت اصلی بی‌تا در سال جاری است.
علاقه‌مندان می‌توانند برای ورود به بازار هنر و سرمایه‌گذاری در آن وارد سایت بی‌تا شوند.
راه پرداخت – رسانه فناوری‌های مالی ایران
ثبت دیدگاه