رگولاتوری هوش مصنوعی در بانکداری

فاطمه سبزه‌ای، کارشناس حوزه بانکداری / بانک‌ها یکی از صنایعی هستند که سریعتر از فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند و در تلاشند تا از آن برای بهبود تجربه مشتری و نیز ارائه خدمات جدید و شخصی‌سازی شده به مشتریان بهره‌ ببرند. به همین خاطر، همیشه روندهای فناوری برای صنعت بانکداری مهم است. بانک‌ها در تلاشند تا زیرساخت‌های لازم را برای فناوری‌هایی که بعضاً ساختارشکن و تحول‌آفرین هستند فراهم آورند. یکی از این فناوری‌ها، هوش مصنوعی است که در سال میلادی گذشته، به عنوان یکی از روندهای اصلی شناخته شده و در روندهای سال جدید میلادی نیز پیشتاز است.

هوش مصنوعی (AI) و بانکداری ارتباط نزدیکی در دنیای دیجیتال دارند. زیرا بانک‌ها به اطلاعات گسترده‌ای از مشتریان دسترسی دارند که در ارائه خدمات بانکی به مشتریان مؤثر هستند. ادغام هوش مصنوعی در صنعت بانکداری بهبود قابل توجهی در تجربه مشتریان ایجاد خواهد کرد. AI به عنوان یک فناوری پیشرفته، قادر است داده‌های بزرگ و پیچیده بانکی را تحلیل کرده و از الگوریتم‌های خود را برای پیش‌بینی رفتارهای مالی و تصمیم‌گیری‌های هوشمند در بانکداری استفاده کند.

همچنین، هوش مصنوعی می‌تواند به بانک‌ها کمک کند تا ریسک‌های مالی را بهبود بخشیده و برنامه‌های مالی را بهتر مدیریت کنند. این در حالی است که تحلیل داده‌های بانکی و تعیین رفتارهای مشتریان، می‌توان خدمات شخصی‌سازی شده براساس نیازهای مشتریان به آنها پیشنهاد داد که در بهبود تجربه مشتری تأثیر قابل توجهی دارد. در یک نگاه کلی، علاوه بر موارد ذکر شده، هوش مصنوعی می‌تواند به ارائه خدمات بهتر و سریعتر، شناسایی تقلب، بهبود فرایندهای اداری و افزایش امنیت کمک کند. یکی دیگر از کاربردهای هوش مصنوعی در بانک‌ها که نمونه آن را در سایر صنایع نیز می‌توان دید، استفاده از سیستم‌های چت‌بات (Chatbots)است. سیستم چت‌بات، در واقع همان مراکز تماس و پشتیبانی بانک است که به جای استفاده از سرمایه‌های انسانی، از هوش مصنوعی به صورت ۲۴ ساعت و در طول ۷ روز هفته استفاده کرده و براساس داده‌های قبلی مشتریانی که با مراکز پشتیبانی تماس داشته‌اند، اطلاعاتی را در خصوص ارتباط با مشتریان، پاسخ به سؤالات، ارائه اطلاعات و راهنمایی در خصوص نحوه دسترسی به خدمات بانکی ارائه می‌دهد.

رگولاتوری هوش مصنوعی

موضوع هوش مصنوعی در لایحه برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است. به نحوی که در فصل سیزدهم این برنامه، مرکز ملی فضای مجازی کشور و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف شده‌اند با همکاری یکدیگر و استفاده از ظرفیت سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط، «برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی» را به منظور تعیین چارچوب‌ها و سازکارهای تعامل تمامی ذی‌نفعان، فراهم کردن دانش و زیرساخت‌های پایدار فنی، اجتماعی، اخلاقی و حقوقی و نیز ترویج و افزایش آگاهی نسبت به کارکردهای هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف و خطرات بالقوه آن تدوین کنند.

با توجه به این موضوع، لازم است تا رگولاتوری هوش مصنوعی در صنعت بانکداری نیز بررسی شود. درس‌آموخته‌هایی که از سایر فناوری‌های نوین در صنعت بانکی به دست آمده است نشان می‌دهد که در خصوص استفاده از هوش مصنوعی در صنعت بانکداری لازم است تا رگولاتور و ناظر، راهکارهای خاصی را ارائه ‌دهند تا اطمینان حاصل شود که مشتریان و سیستم بانکی از نقاط ضعف محتمل ناشی از استفاده از هوش مصنوعی در محصولات و خدمات مالی محافظت می‌شوند. با توجه به بررسی‌هایی که در منابع بین‌المللی انجام شده است، رگولاتور باید اقدامات زیر را انجام دهد:

۱- تعیین استانداردها و دستورالعمل‌ها: رگولاتورها ممکن است استانداردها و دستورالعمل‌هایی برای استفاده از هوش مصنوعی در صنعت بانکداری ارائه کنند تا اطمینان حاصل شود که این فناوری به طور مسئولانه و اخلاقی استفاده می‌شود. شاید یکی از مهمترین این دستورالعمل‌ها، «اخلاق در هوش مصنوعی» باشد.

۲- حفظ حریم خصوصی و امنیت داده: رگولاتورها باید الزامات خاصی برای حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌های مشتریان در استفاده از هوش مصنوعی اعمال کنند. در حال حاضر، موضوع بی‌نام شدن داده‌ها در پلتفرم‌های داخلی مورد بررسی قرار گرفته است و جدیداً دستورالعملی برای آن صادر شده است. اما تا چه اندازه این دستورالعمل برای پلتفرم‌ها و برنامه‌های بانکی قابل استفاده است باید بررسی شود.

۳- نظارت و بازرسی منظم: رگولاتورها ممکن است نظارت و بازرسی منظم بر شرکت‌ها و بانک‌ها را برای اطمینان از رفتار مطلوب هوش مصنوعی و اطمینان از امنیت و حریم خصوصی مشتریان انجام دهند.

۴- تشویق نوآوری و توسعه: ایجاد فضایی برای نوآوری و توسعه فناوری هوش مصنوعی در صنعت بانکداری توسط رگولاتورها می‌تواند منجر به پیشرفت و بهبود خدمات مالی شود.

به طور کلی، رگولاتورها نقش بسیار مهمی در ارتقای استفاده از هوش مصنوعی در صنعت بانکداری و اطمینان از ایجاد یک محیط امن، انعطاف‌پذیر و مناسب برای مشتریان دارند. یکی از بخش‌هایی که می‌توان از ظرفیت آن در فناوری هوش مصنوعی در حوزه بانکداری استفاده کرد، فین‌تک‌ها هستند. با توجه به رویکردی که بانک مرکزی کشور در خصوص فین‌تک‌ها دارد. لذا پیشنهاد می‌شود چارچوبی برای استفاده از ظرفیت فین‌تک‌ها در استفاده از داده‌های بانکی برای ارائه خدمات شخصی‌سازی شده از سوی بانک مرکزی تهیه و ارائه شود.

جایگاه ایران

با توجه به داده‌های کنونی و اطلاعاتی که تا سال ۲۰۲۳ در دسترس بوده‌اند، می‌توان گفت که صنعت بانکداری در ایران نیز به تدریج از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی بهره می‌برد اما ممکن است در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، پیشرفت کمتری داشته باشد.

برای رسیدن به سطحی بالاتر از توسعه در حوزه هوش مصنوعی و بانکداری تجربه‌ای، نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری، آموزش متخصصان در این حوزه و ایجاد محیطی مناسب برای نوآوری و رشد فناوری در بانکداری وجود دارد. این اقدامات می‌توانند بهبودهای محسوسی در توسعه بانکداری هوشمند و تجربه‌ی مشتریان در ایران ایجاد کنند. در نهایت، ترکیب هوش مصنوعی و بانکداری باعث ایجاد یک روند بانکداری مدرن، انعطاف‌پذیر و مشتری‌محور خواهد شد. این ترکیب نه تنها بهبود فرایندها و عملکردهای بانکی را فراهم می‌کند بلکه توانایی ارائه خدمات شخصی‌تر، امن‌تر و بهینه‌تر به مشتریان را افزایش می‌دهد.

راه پرداخت – رسانه فناوری‌های مالی ایران